poniedziałek, 30 listopada 2009

Schematyzm bajki magicznej - notatki do wykorzystania

Formuła inicjalna ( otwierająca )

Czarodziejska kraina
Przedmioty magiczne
Próba charakteru
Schematyzm charakterystyki
Przygody
Senne marzenia
Transformacje

Funkcja – tzw. Wielkość Stała – działanie ważne ze względu na rozwój akcji – np. wypróbowywanie, nagradzanie, karanie, wyprawienie po coś, wyruszenie w drogę.

Funkcja – tzw. Wielkość Zmienna – elementy pozostałe – np. postacie: wyprawiający, wyruszający, motywy wydania polecenia.

Oś kompozycyjna : dwa królestwa : tu się zaczyna – a tam się idzie. Aby wrócić - oczywiście.

Schemat – zakaz – złamanie – nieszczęście – przeciwdziałanie.

Odwracalność – czar – antyczar = binarna opozycja
( dwójkowa – odwracalna ).

Wysłużenie sobie magicznego środka.

O przestrzeni magicznej - fragment

" 1.Określenie przestrzeni magicznej

Charakterystyczną cechą magii jest przeprowadzanie na jej gruncie czynności , zwanych zaklęciami . W magii matematycznej przyjęło się uważać zaklęcia za pojęcia podstawowe, które rozumie się samo przez się i których rozumienie nie wymaga odwołania się do innych pojęć. Będziemy je oznaczać symbolami x, y, ... itd.

Zaklęcie, które nie ma wpływu na rzeczywistość magiczną, nazywamy zaklęciem zerowym i oznaczamy symbolem 0. Dla każdego zaklęcia x istnieje zaklęcie przeciwne, oznaczane – x. Łatwo zauważyć, że w wyniku zaaplikowania dowolnego zaklęcia i zaklęcia do niego przeciwnego otrzymamy zerowy skutek: x + ( - x ) = 0.

Jeśli w naszych rozważaniach ograniczymy się do zaklęć z dziedziny rzeczywistej, otrzymamy w ten sposób rzeczywistą przestrzeń magiczną.

Definicja 1.
Niech R będzie przestrzenią magiczną. Zaklęcia x, y, z .... nazywamy magicznie niezależnymi, jeżeli żadna ich kombinacja magiczna nie jest zaklęciem zerowym. Maksymalną liczbę zaklęć magicznie niezależnych nazywamy wymiarem przestrzeni magicznej.

Jeżeli w przestrzeni magicznej można znaleźć dowolną liczbę zaklęć niezależnych to przestrzeń taką nazywa się przestrzenią nieskończenie wymiarową. Przestrzenie nieskończenie wymiarowe stanowią przedmiot specjalnych badań. My będziemy się zajmować przestrzeniami o skończonej liczbie wymiarów. "

Nie jestem autorką zacytowanego tekstu. Powstał on na moją prośbę.

...

Funkcje postaci magicznych - lakonicznie i dowolnie

Kara
Szkodzenie, porwanie
Brak czegoś
Wesele
Przekazanie magicznego środka
Zdobycie czegoś
Likwidacja nieszczęścia
Ocalenie
Wędrówka
Zakaz – zastrzeżone pomieszczenie
Przekroczenie zakazu ( naruszenie )
Odejście z domu – czasowe ( wysłanie )
Dotarcie na miejsce poszukiwań
Prośba o pomoc
Przeprawa – przeniesienie przez powietrze
Bój ( walka ) i zwycięstwo
Naznaczenie bohatera znamieniem ( zakamuflowana forma zaręczyn )
Powrót
Ucieczka i pogoń
Przemiany przedmiotów i siebie
Funkcje roszczeń fałszywego wroga
Rozpoznanie
Zdemaskowanie
Rozpoczęcie panowania
Czasami – transfiguracja – zmiana wyglądu zewnętrznego
Podstęp przeciwnika
Doniesienie o szkodzie
Próba bohatera
Zwycięskie wyjście z próby
Poszukiwanie
Spotkanie z przeciwnikiem
Pomoc od magicznego pomocnika
Zwycięstwo
Likwidacja szkody
Powrót
Otrzymanie nagrody

piątek, 27 listopada 2009

Funkcje postaci magicznych

Postaci magiczne wykonują pewne działania, niezbędne do rozwoju akcji, które nazywane są funkcjami ( sformułował je Władimir Propp w książce "Morfologia bajki", W-wa 1976 ).

1.Odejście  jednego z członków rodziny ( do lasu, do pracy, na wojnę ); spotęgowaną formą odejścia jest śmierć.

2. Bohaterowi zostaje wydany  zakaz.

3. Zakaz zostaje naruszony – naruszenie.

4. Przeciwnik stara się zdobyć wiadomość o bohaterze – wywiadywanie  się.

5. Przeciwnik otrzymuje wiadomości o przyszłej ofierze – otrzymanie  wiadomości.

6. Przeciwnik stara się oszukać swoją ofiarę, zawładnąć nią lub jej mieniem – podstęp.

7. Ofiara ulega podstępowi i tym samym mimo woli pomaga przeciwnikowi – wspomaganie.

Pierwsze siedem funkcji można traktować jako część przygotowawczą.

8. Przeciwnik wyrządza krzywdę komuś z członków rodziny – szkodzenie. Któremuś z członków rodziny czegoś brakuje , pragnie on coś posiadać – brak.

Szkodzenie otwiera zawiązanie akcji.

9. Oznajmienie o nieszczęściu lub braku; do bohatera zwraca się ktoś z prośbą lub nakazem, gdzieś go wysyła albo też uwalnia – pośrednictwo,  moment  łączący.

Funkcja ta wprowadza do baśni bohatera, który poszukuje na przykład porwanej dziewczyny.
Takiego bohatera można nazwać p o s z u k i w a c z e m. Jeśli po porwaniu na przykład dziewczyny baśń postępuje w ślad za porwaną, nie zajmuje się tymi, którzy pozostali, to bohaterem jest porwana ( wygnana ) dziewczyna. Takich bohaterów można nazwać p o k r z y w d z o n y m i.

10. Bohater zgadza się lub decyduje na przeciwdziałanie szkodzie – początek przeciwdziałania. Jest to moment charakterystyczny tylko dla baśni, w których bohater jest poszukiwaczem.

11. Bohater porzuca dom – wyprawa.

12. Bohater jest poddawany próbie, przesłuchaniu, staje się przedmiotem napaści, w następstwie czego zostaje obdarowany magicznym środkiem – pierwsza funkcja donatora ( dostarczyciela ).

13. Reakcja bohatera na działanie przyszłego donatora, jego zachowanie się podczas próby – reakcja  bohatera.

14. Bohater wchodzi w posiadanie magicznego środka – przekazanie  środka  magicznego.

Po otrzymaniu środka magicznego następuje jego zastosowanie lub, jeśli w ręce bohatera dostała się żywa istota,  pomoc tej ostatniej zgodnie z rozkazem bohatera.

15. Bohater przenosi się, jest przeniesiony lub przewieziony w miejsce, gdzie znajduje się przedmiot jego poszukiwań – przemieszczanie przestrzenne, podróż.

16. Bohater i przeciwnik przystępują do bezpośredniej walki – walka.

17. Bohater otrzymuje znamię, które pozwala potem rozpoznać go – znamię ( zakamuflowana forma zaręczyn ).

18. Zwycięstwo nad przeciwnikiem – zwycięstwo.

19. Początkowa szkoda ulega likwidacji – likwidacja.

20. Powrót bohatera – powrót – czasami powrót ma charakter ucieczki.

21. Bohater przechodzi prześladowania, pościg – prześladowanie, pościg.

22. Ocalenie bohatera z pościgu ( uratowanie od prześladowań ) – ocalenie.

W wielu baśniach funkcja ta stanowi zakończenie. Często jednak jest ona punktem zwrotnym, daje początek nowemu szeregowi funkcji. Następuje powrót do sytuacji początkowej – s z k o d z e n i e, b r a k.

23. Nie rozpoznany przez nikogo bohater przybywa do domu lub innego kraju – nierozpoznane  przybycie.

24. Uzurpator występuje z bezpodstawnymi roszczeniami – bezpodstawne   roszczenia.

25. Bohater otrzymuje trudne zadanie do spełnienia – trudne   zadanie.

26. Trudne zadanie zostaje wykonane – wykonanie.

27. Rozpoznanie bohatera – rozpoznanie.

28. Uzurpator zostaje zdemaskowany – zdemaskowanie.

29. Bohater przybiera nową postać – transfiguracja.

30. Przeciwnikowi zostaje wymierzona kara – kara.

31 . Bohater zawiera małżeństwo i zostaje władcą – wesele.

Postaci bajki magicznej

Typy postaci

Bohater - poszukuje czegoś lub jest ofiarą podstępu
Bohater fałszywy - uzurpator
Przeciwnik
Donator –  osoba poddająca bohatera próbie a jednocześnie ofiarodawca
Magiczny pomocnik  - człowiek o niezwykłych właściwościach
                                 - zwierzę o niezwykłych właściwościach
                                 - niewidzialna istota  przybywająca na wezwanie
Osoba poszukiwana
Osoba wysyłająca

Oczywiście są to określenia umowne, sklasyfikowane na podstawie wielu tekstów. W konkretnych przypadkach pewnych postaci może nie być.

czwartek, 26 listopada 2009

Prawa bajki magicznej

Animizacja – ożywienie

Hiperbolizacja – wyolbrzymienie

Kontrast

Metafora

Nieokreśloność czasu i przestrzeni

Personifikacja

Powracające dobro – powracająca fala: ja pomagam i mnie pomogą

Powtórzenia – układ trójkowy

Próby i zagadki

Schematyzm języka

Sytuacje ekstremalne

Transformacja

Uproszczone istnienie – jednostronność postaci

Wyrównująca sprawiedliwość

Zawieszenie naturalnej przewidywalności – cudowność

Zgodność wewnętrznej i zewnętrznej charakterystyki

"Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni"

Baśń jest najważniejszym gatunkiem literatury dla dzieci, co podkreśla zacytowany tytuł  książki Brunona Bettelheima.
Spośród wielu funkcji, jakie pełnią baśniowe teksty, wybrałam te najważniejsze. Oczywiście jest to wybór subiektywny.

Baśnie są wartościowe ponieważ:
- sprzyjają samopoznaniu
 - kształcą uczucia i wolę
- ubogacają wyobraźnię
- pobudzają wrażliwość estetyczną
-  rozwijają sprawność intelektualną
-  przekazują określoną wiedzę wchodzącą w zakres kultury narodowej
- dostarczają rozrywki
- oswajają ze światem dorosłych

Pierwsze wypożyczenia

W dniu wczorajszym szkolną bibliotekę odwiedziły dwie pierwsze klasy. Uczniowie zostali pasowani na czytelników. Mamy nadzieję, że dzieciaczki będą często i chętnie zaszczycać nas swoją obecnością!
Zdjęcia z wizyty Pierwsze wypożyczenia

środa, 25 listopada 2009

Podstawowe przedmioty magiczne

Bułka odrastajka
Czapka  niewidka
Czarodziejskie zwierciadło
Flaszka  niewypitka
Gęśle samograje
Kije samobije
Kłębek wskazidrożek
Kurka złotopiórka
Latający dywan
Lulka niewykurka
Miecz samosiecz
Niewyczerpująca się sakiewka
Samonakrywający się stoliczek
Siedmiomilowe buty
Ścieżka  wąskobrzeżka

Komentarz 1. w tekstach traktujących o ratunku podczas ucieczki dodatkowo możemy spotkać się z :

- chusteczką - zamieniającą się w jezioro
- grzebieniem - zamieniającym się w nieprzebyty las lub góry
- wstążką - zamieniającą się w rwącą rzekę.


Komentarz 2. ogólna klasyfikacja wymienionych wyżej przedmiotów magicznych:
                  
- muzyczne instrumenty
- narzędzia
- ozdoby
- przedmioty użytku domowego
- środki lokomocji
- ubranie

Podstawowe zaklęcia

Czyliś stary, czyliś młody, przynieśże mi żywej wody, gdy mi wody przyniesiesz, uczynię ci, co zechcesz.

Dębie, dębie otwórz się , dębie, dębie poratuj mnie, daj mi stroje najbogatsze, niech królewicz na mnie patrzy.

Fik z okna, niczego się nie dotkna.

Hej, mój stole, pełń mą wolę, niech łaknący i pragnący będzie syt.

Księżycu, księżycu na wysokim niebie, rzuć srebrzystą kładkę, ratuj mnie w potrzebie.

Lustereczko, powiedz przecie, kto jest najpiękniejszy w świecie?

Na usilne me żądanie, a pierścienia rozkazanie, niech się stanie, co ma się stać.

Na rozkaz szczupaka, moja wola taka.

Na szczupaka polecenie, spełnij się moje życzenie.

Warianty zaklęć

Lustereczko powiedz przecie, kto jest najmądrzejszy w świecie?

Złota rybko, powiedz przecie, kto jest najpiękniejszy w świecie?

Moja kolekcja

Od wielu lat kolekcjonuję wersje bajki magicznej o Kopciuszku.
Początkiem tej mojej pasji było wydarzenie, które miało miejsce wiele lat temu.
Dokładnie w 1962 roku. Szykowaliśmy się wtedy do pochodu bajek.
Oczywiście jestem na tym zdjęciu!



Czas na zmiany

Rok istnienia blogu - podsumowany.
Nowy rok - w perspektywie.
Postanowiłam, obok postów dotyczących życia biblioteki czy też książek w ogólności, zamieszczać w blogu uporządkowane wiadomości o ludowych bajkach magicznych.
Dlaczego?
Ano dlatego, iż są one podstawowym tworzywem dla baśni literackich. Gatunku, który czytuję namiętnie.
Albowiem baśń jest utworem cudownym i pożytecznym, że przywołam słowa autorytetu w tej materii - Brunona Bettelheima. Baśń pozwala przetrwać dziecku wszystkie kataklizmy, ponieważ jej zakończenie pozwala mieć nadzieję.

 Boczny pasek - zakładka  - BAJKI MAGICZNE - TEORIA I PRAKTYKA.

wtorek, 24 listopada 2009

Dwie Teorie

Przytoczone poniżej Teorie zostały sformułowane przez  wybitnego poetę Fikandra oraz   równie wybitnego reżysera filmowego Glusia.

TEORIA  WARUNKÓW MINIMALNYCH
"Każdy, kto sobie coś wyobraża, to wyobraża sobie lepiej, niż gdybyśmy mu to samo pokazali, choćby nie wiem, jak dokładnie. Trzeba więc mu tylko powiedzieć, co ma sobie wyobrazić, i stworzyć odpowiednią atmosferę."

TEORIA  POSŁANNICTWA
"Chodzi o to, żeby robić coś, na co się ma chęć, z przekonaniem, że to jest wszystkim potrzebne."

Wydaje mi się, iż zacytowane teorie znajdują zastosowanie także w pracy nauczyciela bibliotekarza.

piątek, 20 listopada 2009

To już jutro!



Uzupełnienie do wczorajszego postu -18. WPDK 2009

Nie będziemy błądzić po Muzeum Architektury!

JUŻ JEST !

Plan stoisk i alfabetyczny spis wydawców WPDK 2009

link:
http://wpdk.pl/content/view/240/54/lang,polish/

środa, 18 listopada 2009

18. Wrocławskie Promocje Dobrych Książek 2009


Przypominka dla książkowych maniaków:

 spotykamy się we Wrocławiu
 ( poznać po ekslibrisie ! ),
w Muzeum Architektury,
w dniach 3 - 6 grudnia!

Szczegółowy terminarz:
http://wpdk.pl/content/view/205/55/lang,polish/

Lista wydawnictw biorących udział w WPDK:
http://wpdk.pl/content/blogcategory/9/60/lang,polish/

Udanego polowania na wymarzoną książkę z autografem ulubionego pisarza! I nie zapomnijcie poprosić o krasnalowy ekslibris!
Do zobaczenia!

wtorek, 3 listopada 2009

Efekty Ulinego czytania

Przez pięć październikowych czwartków Ula czytała naszym przyszłym uczniom "Lottę z ulicy Awanturników" i "Dzieci z ulicy Awanturników" pióra Astrid Lindgren.
Jak dzieci wyobrażają sobie Lottę i jej rodzinę można zobaczyć na wystawie ich rysunków, która ma miejsce oczywiście w naszej szkolnej bibliotece.
I rysunki i ich twórcy zostali uwiecznieni - zapraszamy do Galerii Pierwsza wizyta

Niezbędnik konkursowy

Kiedy się dużo czyta, zaczyna się również pisać.
Zachęcam do brania udziału w konkursach literackich.

Regulaminy będą sukcesywnie [ o kolejności zapisu decyduje data nadsyłania prac ] zamieszczane w Niezbędniku konkursowym.